Een kazerne voor de toekomst
De brandweer van Antwerpen heeft onlangs haar nieuwe kazerne ingehuldigd. Ze is gebouwd met het oog op duurzaamheid en prefab beton speelt dan ook een belangrijke rol in deze constructie. Ze hebben er meer dan twintig jaar op gewacht, maar nu zullen ze er ook vele jaren van kunnen genieten. De stad Antwerpen heeft onlangs een nieuwe brandweerkazerne gekregen. Algemene aannemer. Interbuild en zijn onderaannemers hebben twee jaar lang gewerkt om dit indrukwekkende gebouw (150 meter lang, bijna 25.000 m² bebouwde oppervlakte) op de vroegere terreinen van general motors te doen verrijzen. maar het resultaat voldoet dan ook aan de verwachtingen van Jan van elzen van architectenbureau ‘Architectenteam-A’, dat het project stuurde. Volgens hem is de kazerne een unicum in België dat zeker navolging zal krijgen omdat ze diensten centraliseert die men tot nu toe wou verspreiden, om het comfort dat ze de brandweerlui biedt, maar ook vanwege de principes die aan de basis liggen. “Ik wou er een duurzaam gebouw van maken. Dat houdt in dat materiaal wordt gebruikt dat van hoge kwaliteit is, maar ook eenvoudig, betrouwbaar en indien mogelijk natuurlijk.” het hoeft dan ook niet te verbazen dat voor verschillende essentiële elementen van het gebouw voor prefab beton is gekozen.
Ruimte om te leven
Een brandweerkazerne is meer dan garages en kleedkamers alleen. Het is ook een ruimte waarin dag en nacht wordt geleefd. Wanneer de kazerne operationeel zal zijn (waarschijnlijk aan het begin van het tweede kwartaal van 2009), zal ze onderdak bieden aan verschillende brandweerkorpsen, de reddingsduikers, de preventiedienst, de technische diensten… In totaal gaat het om 320 mensen die in een ploegensysteem werken en zo’n 80 bedienden voor de administratieve taken! De garages zullen plaats bieden aan de 80 voertuigen van verschillende types van het brandweerkorps.
Maar ook het welzijn van de brandweerlui is niet uit het oog verloren. Het gebouw telt namelijk ook opleidingslokalen, leefruimtes, een grote keuken, een ontspanningszaal, een fitnesszaal en zelfs twee sportterreinen, waarvan een binnen. In vergelijking met de oude kazerne in het stadscentrum, midden in de verkeersdrukte, biedt het nieuwe gebouw alleen maar voordelen voor de brandweerlui. het bevindt zich op de grens van de haven en de stad, zodat ze gemakkelijk kunnen uitrukken met zwaar materieel in de industriezone en met lichter materieel in de stad. voor het personeel zelf is het nieuwe gebouw praktischer en bezoekers kunnen er bovendien in een aangenamere omgeving worden ontvangen.
Beton op maat
“De uitdaging was natuurlijk om die uiteenlopende functies te integreren in een enkel gebouw, dat bovendien in een vrij lawaaierige industriezone is gelegen. Daarbovenop kwamen nog andere vereisten: zo moesten de wagens snel kunnen uitrijden en wou de brandweercommandant bijv. een open werkplek waar specialisten elkaar gemakkelijk kunnen ontmoeten.” Met dat allemaal in het achterhoofd ontwikkelde Jan van Elzen met zijn team een concept voor een gebouw dat helemaal in de lengte zou worden gebouwd, waarin prefab beton een prominente rol speelt. Centraal bevindt zich als het ware de ruggengraat, een lange gang waarin alle technische installaties een plaats krijgen – de wanden in architectonisch beton werden geleverd door eurobeton (Zandhoven).
In het hoogste deel van deze betonnen gevel zijn door uitsparing de letters ‘Brandweer’ aangebracht als een soort ‘label’ voor het gebouw. De garages en de opslagplaatsen krijgen een plaats aan weerskanten van de centrale structuur. De pijlers van de garage, gerealiseerd door ergon (Lier), zijn bijzonder indrukwekkend en passen zich perfect aan de ruimte aan. De lichtjes geschoorde consoles werden op maat ontwikkeld en verlenen de structuur een zekere lichtheid. Die lichtheid is echter maar schijn: de consoles moeten betonnen liggers van 160 cm hoog en een spanwijdte van 22 meter kunnen dragen (zie ook kaderstuk)! een andere leverancier van prefab beton, Prefer (Awirs), leverde dan weer trapvleugels en bordessen in antracietkleurig glad beton. Op de verdieping zijn de leefruimtes ondergebracht alsook de ruimtes voor ontspanning, opleiding en sport. origineel is dat deze ruimtes uitkomen op grote binnenpatio’s die op de daken van het eerste niveau zijn aangelegd. “De brandweerlui moeten zich een beetje thuis kunnen voelen en stoom kunnen aflaten door zich af te schermen van de buitenwereld.” Aan de zijkanten van het gebouw rijzen twee hogere constructies op: aan de ene kant een oefentoren en aan de andere kant de kantoren waarin het crisiscentrum en de administratieve diensten zijn ondergebracht. Ze zijn verticaal opgevat (28 meter) met het oog op een maximale samenwerking. Een gebouw los van het hoofdgebouw ten slotte doet dienst als opslagplaats.
Duurzame constructie
Is de kazerne van Antwerpen een duurzame constructie? “naast de keuze van de materialen, met het oog op een lange levensduur, het onderhoud en de prijs-kwaliteitverhouding, houdt ‘duurzaamheid’ ook in dat het gebouw zich integreert in zijn omgeving”, aldus Jan van Elzen. “We hebben dan ook rekening gehouden met de massieve industriegebouwen in de havenbuurt om een zo sereen mogelijke werkomgeving te creëren. het is dus geen toeval dat de vorm van de kazerne doet denken aan een containerschip.” Een ander element in een duurzame constructie is een optimaal energiegebruik. Isolatie, groendaken, zonneblinden aan de buitenkant, hergebruik van regenwater... dragen daar toe bij, net zoals het gebruik van beton. “Door zijn inertie helpt beton de temperatuur te regelen: zo slaat het de warmte overdag op en geeft het die ‘s nachts weer af.” ten slotte had Jan van elzen een flexibel gebouw voor ogen in die zin dat het in de toekomst gemakkelijk een andere functie kan krijgen. In de garages zijn er daarom geen pijlers, zodat de ruimte vlot kan worden heringericht. “De dragende structuren en de vaste installaties worden beschouwd als een primaire structuur. De verdeling van de ruimten beantwoordt aan de behoeften van vandaag. De gevels hebben een maximale autonomie, want ze zijn volgens hun eigen systeem opgetrokken: de plaats van de ramen wordt niet bepaald door de ruimten waar ze licht in laten schijnen. Ze houden rekening met de onderliggend structuur, maar worden er niet door bepaald.”
Architect: Jan van elzen, www.architectenteam-a.be
Aannemer: www.interbuild.be
Prefabrikant: www.ergon.be, www.prefer.be, eurobeton
Complexe kolommen
Ergon (Lier) speelde een prominente rol in de structuur van de nieuwe brandweerkazerne. Guy Lambrechts (project engineer): “We hebben alle kolommen geleverd voor de garage, de opslagplaatsen, het administratieve gebouw… en ook de vloeren.” De grootste uitdaging waren natuurlijk de kolommen in de garage. Met hun zeven meter zijn ze ontworpen in twee delen. De eerste helft is slechts 390 mm dik en 750 mm diep zodat de ruimte van de parking maximaal kan worden benut. De tweede helft is tegengesteld van vorm met een breedte van 640 mm en een diepte van 550 mm.
“Dankzij precieze plannen en voorafgaande besprekingen met onze commerciële dienst hebben we de planning kunnen respecteren, ondanks de complexiteit van de opdracht”, benadrukt guy Lambrechts. De werf van het prefab beton liep van april tot augustus 2007, zonder specifieke problemen. In totaal werden vijf mobiele en torenkranen ingezet.
